مانور یا همان تمرین در شرایط عادی نقش موثری برای رویارویی اصولی با بحران در شرایط اضطراری ایجاد می‌نماید،  از مزایای اجرای «مانور»، می­توان به نقش مهم آن در ایجاد آمادگی‌های لازم جهت انجام واکنش‌های صحیح و سریع در برابر بحران­های طبیعی اشاره نمود که نتایج حاصل از آن، موجب کاهش تلفات و خسارات خواهد شد. امروزه نیاز به اجرا و ارزیابی مانور برای مدیران بحران بیش از پیش احساس می شود، زیرا همانطور که می­دانیم حوادث و سوانح فی نفسه منجر به وقوع بحران نمی­شوند بلکه عدم آمادگی مناسب می­تواند بحران آفرین باشد. از همین رو یکی از راه­های سنجش میزان آمادگی سازمان­­ها و نهادهای مسئول، اجرای تمرین و مانور است.

تعاریف و اصطلاحات

• سناریو: بازسازی یاشبیه سازی واکنش­ها  و تعاملات  در ارتباط با رخدادهای واقعی در قالبی فرضی و مجازی.
• مانور: به اجرا درآوردن برنامه مقابله با شرایط اضطراری در یک حادثه فرضی است. انواع مانور شامل موارد ذیل می باشد:
• جلسه توجیهی (Orientation seminar)

مانور سمیناری  بیشتر برروی توجیه عمومی عوامل در خصوص برنامه ، دستورالعمل ها، وظایف و منابع تمرکز دارد. طراحی و اجرای این مانور بسیار ساده و بدون شبیه سازی صورت می­گیرد . باتوجه به ایجاد درک مشترک ،توافق و پاسخ به سوالات و رفع ابهامات و هزینه­های کم برگزاری آن، اجرای آن در سطوح مختلف بیشتر توصیه می­گردد.

• مانورکارگاهی

مانور کارگاهی بیشتر برروی بحث و گفتگو و بارش افکار تمرکز دارد بطوری­که منجر به بازنگری طرح­ها و  دستورالعمل­ها و تولید ایده­ها، فرآیندها و دستورالعمل­های جدید می­شود.

• مانور GAME

این نوع مانور با ایجاد شبیه سازی شرایط مختلف بصورت مجازی، ماکت،کاغذی در چارچوب زمانی مشخص برای تصمیم گیری­ها  و پاسخ به  وضعیت­های پیچیده احتمالی در سناریو مناسب می­باشد .

• مانور دور میزی (Table Top)

مانور دور میزی بیشتر برروی فرآیندهای پاسخگویی و سلسله مراتب فرماندهی تمرکز دارد. طراحی و اجرای این مانور بسیار دشوارتر بوده و امکان ارزیابی دقیق­تر آن نیز وجود دارد. باتوجه به اثرگذاری این مانور در ایجاد یکپارچگی و هماهنگی بین سازمان ها و نهادهای مختلف و هزینه های کم برگزاری آن، اجرای آن در سطوح مختلف بیشتر توصیه می­شود.

• تمرین میدانی (Drill)

تمرین میدانی عمدتاً توسط نیروهای عملیاتی انجام می‌شود و برروی یک حوزه پاسخگویی تمرکز دارد. مانند امدادرسانی، جستجوونجات، اطفاء حریق، تخلیه و اسکان  اضطراری، تخلیه مجروحین، امنیت و انتظامات.

• مانور تخصصی (Functional)

مانورهای تخصصی گونه تکامل یافته و پیچیده­تر تمرینات میدانی است. در این نوع مانور، یک فعالیت تخصصی در مقیاسی بزرگ تمرین می شود. بنابراین، سناریویی مبتنی بر حضور و مشارکت چندین سازمان و نهاد متولی به همراه یک پشتیبانی عمومی گسترده که شامل تمرینات میدانی و فرماندهی و کنترل دورمیزی است را در بر می­گیرد. این نوع مانور در زمانی که برنامه ریزی­های مفصل وجود داشته و فرماندهی با شبکه گسترده مقابله در یک حوزه مانند جستجوونجات، تریاژ و تخلیه مجروحین، درمان اضطراری، تخلیه و اسکان اضطراری در سطح گسترده­ای روبرو است برای تقویت هماهنگی در بین کلیه نهادهای درگیر در آن حوزه انجام می‌شود.

• مانور تمام عیار (Full Scale)

مانورهای تمام عیار که در رأس این مانورها قرار دارد، عملکرد هماهنگ کلیه سازمان‌ها و عوامل دخیل در پاسخگویی را تمرین و ارزیابی می‌نماید. هرچقدر از تمرینات میدانی به سمت مانورهای تمام عیار حرکت می‌کنیم، مرور برنامه های عملیاتی به انجام تمرینات ترکیبی و نزدیک به واقعیت نزدیک تر می‌شود. به همین ترتیب، هزینه برگزاری این مانورها نیز بیشتر می­شود.

برهمین اساس و با توجه به مفاد اسناد بالادستی، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران هرساله با همکاری سازمان های تخصصی، ستادهای مدیریت بحران مناطق، نواحی و محلات، مانورهای متعددی را در گستره شهر تهران برگزار می­نماید. شایان ذکر است در این ارتباط:

1. دستورالعمل برگزاری مانور در مناطق و نواحی در تیرماه سال ۱۳۹۶ تدوین، تصویب و ابلاغ گردید است (لازم به توضیح است دستورالعمل مذکور در سال ۱۳۹۸ بروز رسانی شده است.)
2. دستورالعمل برگزاری مانور در سازمان­های تخصصی در سازمان تهیه و آماده ابلاغ می­باشد.

تا کنون در سازمان مانورهای متعدد و در سطوح مختلف طراحی،  برنامه ریزی و اجرا گردیده است که به شرح ذیل می توان به آن اشاره نمود:

• ۷ مرحله مانور سراسری؛
• ۱ مرحله استان­های معین؛
• ۲۵ مرحله مانور تخصصی گسترده؛
• و به طور مستمر  سالانه حدود ۵۰۰  مانور مدیریت بحران و پدافند غیر عامل در سطوح مناطق، نواحی و محلات

 

 

اسناد بالادستی

ماده بیست و پنجم  مجوز تقویت و عملیاتی نمودن سیستم مدیریت بحران مصوب شورای اسلامی شهر تهران مورخ ۱۳۸۳/۰۵/۲۱

وظایف کلی سازمان‌های مسئول فعالیت های تخصصی مدیریت بحران شهر تهران در« فاز آمادگی» عبارت است از:

ح ) تهیه برنامه های تمرین و مانور و نظارت بر انجام آنها در  زمینه تخصصی مربوط

ماده چهل و یکم   مجوز تقویت و عملیاتی نمودن سیستم مدیریت بحران مصوب شورای اسلامی شهر تهران مورخ ۱۳۸۳/۰۵/۲۱

سازمان مدیریت بحران شهر تهران موظف است هر ساله حداقل یک مانور مقابله با بحران را با مشارکت کلیه مناطق بیست و دو (۲۲) گانه شهرداری تهران و سازمان‌های مسئول مدیریت بحران شهر تهران با مشارکت نیرو‌های داوطلب آموزش دیده و با همکاری شهرها و استان­های معین شهر تهران برگزار نماید. در این ارتباط تمامی مناطق باید همکاری لازم را با سازمان مدیریت بحران شهر به عمل آورند.

بند ۱۵، بخش (ب)، ماده سوم  اساسنامه سازمان مدیریت بحران شهر تهران مصوب شورای اسلامی شهر تهران

تهیه و تنظیم و اجرای برنامه‌های تمرین و مانور با همکاری دستگاه‌های ذیربط

ماده ششم مصوبه هشتمین اجلاس کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی مورخ ۱۳۸۰/۰۳/۰۸

ستاد مدیریت بحران شهر تهران موظف است هر سال یکبار مانوری در ابعاد محدود جهت آمادگی بر اساس طرح‌های مدیریت بحران انجام دهد.

ماده دوم مصوبه تشکیل گروه‌های داوطلب مردمی مدیریت بحران در محلات شهر تهران مصوبه شورای اسلامی شهر تهران  مورخ ۱۳۸۷/۰۳/۰۲

اجرای مانور و تهیه تجهیزات مقابله با بحران و تجهیزسوله‌های بحران

ماده هشتم مصوبه هشتمین اجلاس کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی مورخ ۱۳۸۰/۰۸/۰۳

ستاد مدیریت بحران شهر تهران موظف است بر حسب نیاز بر مبنای نظرات سازمان‌ها و کارشناسان، تغییرات ساختاری سازمان‌ها و نیز نتایج مانورهای سالانه، بازنگری‌های لازم در طرح جامع و تفصیلی مدیریت بحران شهر تهران را انجام داده و پس از تصویب آن در کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی تغییرات را اعمال نماید.